Τα πασχαλινά έθιμα της Κύπρου που πρέπει να ξέρεις Τσικνοπέμπτη, Καθαρά Δευτέρα και Κυριακή του Πάσχα -Τα τριήμερα του 2024 Cyprus Greek Orthodox Easter Traditional Cypriot "Flaounes" with all the information from Maria Skambili Deryneia Famagusta Cyprus
Αρκετά τριήμερα μας επιφυλάσσει το 2024, καθώς πολλές αργίες «πέφτουν» φέτος στα τέλη ή την αρχή της εβδομάδας και ήδη πολλοί σχεδιάζουν τις εξορμήσεις τους.
Και μπορεί, βέβαια, η Τσικνοπέμπτη να μην είναι αργία (και φυσικά να πέφτει Πέμπτη), όμως αποτελεί μία ημέρα που αρκετοί περιμένουν με ανυπομονησία. Η Τσικνοπέμπτη φέτος πέφτει στις 7 Μαρτίου, δηλαδή σε λιγότερο από ένα μήνα.
Όσον αφορά την Καθαρά Δευτέρα φέτος «πέφτει» στις 18 Μαρτίου, ενώ το Πάσχα θα γιορταστεί αρκετά πο αργά φέτος, στις 6 Μαΐου.
Αναλυτικά όλες οι αργίες του 2024
Σάββατο 6 Ιανουαρίου , η αργία των Θεοφανείων
Καθαρά Δευτέρα 18 Μαρτίου
Δευτέρα 25 Μαρτίου, (Ευαγγελισμός της Θεοτόκου – επέτειος της Επανάστασης του 1821)
Τετάρτη 1 Μαΐου, Εργατική Πρωτομαγιά
Κυριακή Πάσχα 5 Μαΐου (Μ. Παρασκευή 3 Μαΐου – Δευτέρα του Πάσχα 6 Μαΐου)
Δευτέρα του Πάσχα 6 Μαΐου
Δευτέρα 24 Ιουνίου 2024, Αγίου Πνεύματος
Πέμπτη 15 Αυγούστου 2024, Κοίμηση της Θεοτόκου
Δευτέρα 28 Οκτωβρίου 2024, Επέτειος του «Όχι»
Τετάρτη 25 Δεκεμβρίου 2024, Χριστούγεννα
Πέμπτη 26 Δεκεμβρίου 2024, δεύτερη ημέρα των Χριστουγέννων
Τα τριήμερα του 2024
16 με 18 Μαρτίου (Σάββατο, Κυριακή, Δευτέρα): Αργία Καθαράς Δευτέρας
23 με 25 Μαρτίου (Σάββατο, Κυριακή, Δευτέρα): Αργία Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, επέτειος της Επανάστασης του 1821
22 με 24 Ιουνίου (Σάββατο, Κυριακή, Δευτέρα): Αργία Αγίου Πνεύματος
26 με 28 Οκτωβρίου (Σάββατο, Κυριακή, Δευτέρα): Επέτειος του «ΟΧΙ»
Ακολούθησε τις παραδόσεις από τη Μεγάλη Πέμπτη μέχρι τη Δευτέρα του Πάσχα.
Η κατανυκτική ατμόσφαιρα της Μεγάλη Εβδομάδας είναι διάχυτη ενώ
μπαίνουμε στην τελική ευθεία για την Κυριακή του Πάσχα όπου ενδιάμεσα
πραγματοποιούνται όλες εκείνες οι πατροπαράδοτες προετοιμεσίες που
κορυφώνονται από την Μεγάλη Πέμπτη και φτάνουν στο Πάσχα.
Μεγάλη Πέμπτη
Τη Μεγάλη Πέμπτη σε μερικά χωριά της επαρχίας Λεμεσού, όπως Πάχνα, Βουνί
και Κοιλάνι εδώ και δεκαετίες γίνεται το ζύμωμα των αρκατένων.
Πρόκειται για παξιμάδια που έχουν ως βάση τον αρκάτη, το οποίο είναι
ειδικό προζύμι από ρεβίθια. Μπορείς να τα βρεις σε όλη την Κύπρο αλλά τα
καλύτερα αρκατένα φτιάχνονται στο χωριό Όμοδος. Σε ορισμένες περιοχές,
κυρίως στην Πάφο, ζυμώνονται εδώ και αιώνες κουλούρια από γάλα και
ζάχαρη τα οποία ονομάζονται "γαλένα". Τα γαλένα πωλούνται στα αρτοποιεία
παγκυπρίως μαζί με τα άλλα παξιμάδια. Την τιμητική τους, Μεγάλη Πέμπτη,
έχουν φυσικά οι φλαούνες! Σε χωριά της Πάφου, μαζί με τις φλαούνες, από
την ίδια ζύμη φτιάχνονται και οι "πασκιές", που πήραν το όνομά τους από
το Πάσχα. Η γέμισή τους αποτελείται από μικρά κομμάτια τηγανισμένου
κρέατος, αρνιού ή εριφίου, με κανέλα, πιπέρι και κρεμμύδια, ανακατεμένα
με μία γέμιση που ονομάζεται "φουκό". Επίσης μην ξεχνάς πώς η
"Κοτσινοπέμπτη" είναι αφιερωμένη στο βάψιμο τον αυγών. Φέτος σκέψου
οικολογικά και βάψε τα αυγά με φυσικά προϊόντα όπως παπαρούνες ή
βιολέτες, μαϊντανό για πράσινο χρώμα, φλούδες ξερών κρεμμυδιών για μελί
και πάπρικα ή σκόνη τσίλι για πορτοκαλί χρώμα. Αν το 'χεις το ταλέντο
δοκίμασε να φτιάξεις τσουρέκι, το οποίο παρά το ότι είναι καθαρά
ελλαδίτικο προϊόν, έχει κερδίσει για τα καλά μια θέση στην καρδιά της
Κύπριας νοικοκυράς!
Μεγάλη Παρασκευή
Έχουν να πουν ότι ένας από τους ομορφότερους Επιταφίους της Μεγάλης
Παρασκευής είναι αυτός στη Βάσα Κοιλανίου. Μία από τις πιο όμορφες
λειτουργίες τη Μεγάλη Παρασκευή είναι αυτή που τελείται στη Μονή Αγίου
Παντελεήμονα Αχερά, αλλά και στη Μονή Αγίου Μηνά. Αν σε βολεύει κάπου
πιο κοντά στη Λευκωσία, παρακολούθησε τη λειτουργία του Επιταφίου στην
Εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, στη Λακατάμια. Αν πάλι θες κάτι από το
αληθινό μυστήριο της μοναστικής ζωής, κατευθύνσου προς τη Μονή του
Μαχαιρά. Τη λειτουργία χωρίς θόρυβο και ενοχλήσεις μπορείς να απολαύσεις
και στην Ιερά Μονή Αγίου Κενδέου με τις καλογριές να ψάλλουν τους
ύμνους στο ημίφως των κεριών. Ζήσε μια βαθιά θρησκευτική εμπειρία
προσκυνώντας τον Επιτάφιο της Εκκλησίας Αγίου Λαζάρου στη Λάρνακα, κάτω
από τις μελωδίες της χορωδίας του Δήμου Λάρνακας, που μάλιστα ακολουθεί
στη συνέχεια την πομπή κάνοντας την περιφορά ακόμα πιο κατανυκτική.
Ακόμη, για κάτι ξεχωριστό επισκέψου την εκκλησία του Αγίου Σάββα στη
Λευκωσία. Εκεί, τα φώτα παραμένουν σβηστά και ολόκληρος ο ναός φωτίζεται
από τα κεριά.
Μεγάλο Σάββατο
Αν θες να ζήσεις μια διαφορετική εμπειρία τότε καλά θα κάνεις να
επισκεφτείς το χωριό Καλαβασός. Εκεί, ο ιερέας παίρνει τα άμφια και
τρέχει τρεις φορές γύρω από το κεντρικό εσωτερικό της εκκλησίας. Μετά,
κι αφού αρχίσουν να ψέλνουν το "Χριστός Ανέστη", πυροτεχνήματα φωτίζουν
το χωριό.
Κυριακή και Δευτέρα του Πάσχα
Τα παιχνίδια της Λαμπρής δεν παραλείπονται σχεδόν από κανένα χωριό της
ελεύθερης Κύπρου. Άλλα καθαρά αγωνιστικά όπως τα "τριάππιθκια", το
"σιοινίν" και άλλα διασκεδαστικά ("συτζιά" και "ζίζιρος") εκτελούνται
συνήθως στην πλατεία του χωριού και αποτελούν την ατραξιόν για μικρούς
και… κυρίως μεγάλους. Στο χωριό Κουκά της επαρχίας Λεμεσού υπάρχει μία
ογκώδης πέτρα από την περίοδο της Ρωμαϊκής κτήσης που έχει τέλειο σχήμα
καμπάνας και δεν βρέθηκε κανένας να τη σηκώσει πιο πάνω από τη μέση
εκτός από έναν κάτοικο. Ένα ωραίο παραδοσιακό έθιμο που διατηρείται
μέχρι σήμερα από το Δήμο Αγίας Νάπας, είναι εκείνο της "σούσας": ο δήμος
κρεμάει δύο σούσες (κούνιες) πάνω στη συκομουριά γνωστή ως "Τουμπεζιά"
στην κεντρική πλατεία του χωριού κάθε Δευτέρα του Πάσχα και τα παιδιά
στριμώχνονται πάνω της τραγουδώντας παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια. Μάθε
πως για τη "Τουμπεζιά", η οποία είναι μόλις… 600 ετών, έγραψε ο ποιητής
Γιώργος Σεφέρης στο ποίημά του "Αγία Νάπα Β΄", μετά από τη μεγάλη
εντύπωση που του έκανε το αιωνόβιο δέντρο!
Traditional Cypriot "Flaounes" with all the information from Maria Skambili
Our ingredients for the wonderful Cypriot traditional "Flaunas", with all the information for sure success, are for the filling (Fouko) A) 1250g Salty Pafitiko mature cheese, B) 1 mature halloumi, 250g, C) About 300g sourdough, D) 10 medium to small eggs (about 50g each), E) 225g flour ("00" flour is strong cookie flour. It does not rise on its own), G) About 1½g ground mastic, H) About 1½g Mahleb I) 1 teaspoon sugar, about 6g, I) One spoonful of baking powder, about 15g, K) 1 spoonful of yeast, about 6g, L) 40 to 50g mint leaves, M) 1 glass of pitted raisins, about 150g.
The ingredients for the dough are A) 1 kg of country flour, B) 250g flour (Flour '00'), C) 240-250g sourdough, D) 2 medium eggs, E) 175 ml seed oil, G) 150 ml orange juice, H) Almost a spoonful of sugar, about 15g, I) Almost a spoonful of yeast, about 6g, I) About 1g Mahleb, 1g ground anise, 2g salt, 1g ginger, 1g ground mastic and K) 275 ml warm water.
For spread you need 4 medium eggs. You will also need about 200g of sesame seeds and 1 teaspoon of lemon juice.
ο Πάσχα στην Κύπρο
(Έθιμα και εδέσματα)
Οι προετοιμασίες για το Πάσχα ξεκινούν από την αρχή της Μεγάλης Εβδομάδας, ακόμα
κι από το «Σάββατο του Λαζάρου». Στο παρελθόν, μικρά παιδιά γύριζαν από σπίτι σε σπίτι για
να πουν τον Λάζαρο ή το τραγούδι του Λαζάρου. Αυτό έλεγε τα εξής:
«Ο Λάζαρος ο Δήμητος
Ο κοτσιηνοπεθύμητος
Ακούσαν τον οι όρνιθες
Τζιαι (και) εκάτσαν να γεννήσουν
Τα αυκά να κοτσιηνίσουν (κοκκινίσουν)»
Σαν φιλοδώρημα για το τραγούδι τους, προσφέρονταν στα παιδιά αβγά, κάτι που
αφθονούσε στα σπίτια, αφού η νηστεία των ημερών δεν ευνοούσε την κατανάλωσή τους. Ήταν
όμως και πολύ χρήσιμα, γιατί άλλα θα τα «κοκκίνιζαν», θα τα έβαφαν δηλαδή οι νοικοκυρές
κόκκινα για το πατροπαράδοτο τσούγκρισμα... και άλλα θα γίνονταν «φουκός» - γέμισμα
δηλαδή - για τις φλαούνες.
Αυτό το ήξερες; Παλαιότερα, τη Μεγάλη Πέμπτη οι σιδηρουργοί δεν εργάζονταν, για να
συγχωρεθούν οι αμαρτίες τους, διότι, στα χρόνια του Χριστού, ο Πιλάτος είχε ζητήσει από τους
σιδηρουργούς τρία καρφιά για την Σταύρωσή του Ιησού και αυτοί έκαναν περισσότερα.
Στις εικόνες των εκκλησιών μέχρι και σήμερα κρεμούν μαύρα καλύμματα και το βράδυ
γίνεται αναπαράσταση της Σταύρωσης. Ο ιερέας συνοδευόμενος από τους ψάλτες περιφέρει
τον Εσταυρωμένο και τον τοποθετεί στο κέντρο του ναού.
Οι εκκλησιαζόμενοι παλαιότερα έβαζαν κάτω από το αναλόγιο φιάλες με νερό, για να
αγιαστεί την ώρα που ο παπάς διάβαζε τα Δώδεκα Ευαγγέλια. Το νερό αυτό χρησίμευε για
αγιασμό και για το προζύμι των πασχαλινών άρτων. Το προζύμι αυτό το χρησιμοποιούσαν για
ζύμωμα όλο το χρόνο και αν χρειαζόταν να δανειστεί από αυτό άλλη οικογένεια, «δεν έπρεπε να
το δει ούτε ξένος ούτε ο ήλιος».
Πάσχα, εκτός από τη Λαμπρή, στην Κύπρο ονομάζονται και οι
εορτές των Χριστουγέννων όπως επίσης και της Παναγίας (στις 15
Αυγούστου) επειδή αυτών προηγούνται νηστείες.
Οι άνθρωποι στα χωριά, αλλά και στις πόλεις εύχονται ο ένας στον
άλλον:
«Καλό Πάσκαν να φτάσουμεν».
Αυτό το
ήξερες;;;
ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ
Τη Μεγάλη Πέμπτη οι νοικοκυρές έβαφαν και τα αβγά τους , για να είναι έτοιμα για το
τσούγκρισμα που θα γινόταν μετά τον «Καλόν Λόον», την Ακολουθία δηλαδή
της Ανάστασης το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου.
Τη Μεγάλη Παρασκευή οι πιστοί πηγαίνουν στην εκκλησία για να παρακολουθήσουν
την Αποκαθήλωση και τα εγκώμια.
Γύρω στο μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής ο Επιτάφιος είναι κιόλας στολισμένος
από άνθη. Τα λουλούδια του Επιταφίου, που τα μοιράζει ο παπάς στους πιστούς όταν τον
προσκυνούν, φυλάγονται για θυμίαμα για τους αρρώστους.
Στον Καραβά της κατεχόμενης σήμερα Κερύνειας και στην Επταγώνια της Λεμεσού τα
λουλούδια του Επιταφίου δίνονταν στον μεταξοσκώληκα για να ευλογηθεί και να κάμει πλούσιο
μετάξι.
Οι κάτοικοι των ορεινών χωριών συνηθίζουν να παίρνουν στον Επιτάφιο τα γνωστά
αγριολούλουδα που μοιάζουν πολύ με τη λεβάντα, τις μυροφόρες. Τις θεωρούν απαραίτητες
για το στόλισμα του Επιταφίου, ίσως προς ανάμνηση των Μυροφόρων, που πρόσφεραν μύρο και
αρώματα στον νεκρό Χριστό, αλλά και για το γλυκύ, λεπτό άρωμά τους.
Πολύ βασικό αρωματικό φυτό της Κύπρου στο στόλισμα του Επιταφίου ήταν η μυρσίνη,
η μερσινιά όπως τη λέει ο λαός. Αυτή αποτελούσε τη βάση, τον κορμό του στολισμού, πάνω
στον οποίο στήριζαν τα υπόλοιπα λουλούδια.
Το απόγευμα, κυρίως στις πόλεις, μικροί και μεγάλοι πηγαίνουν από τη μια εκκλησία
στην άλλη, για να προσκυνήσουν τον Επιτάφιο και να δουν ποια ενορία-εκκλησία έχει
στολίσει τον καλύτερο!
Το Μεγάλο Σάββατο το πρωί, κατά την «Πρώτη Ανάσταση», όταν ο ιερέας ψάλλει τα
λόγια «Ανάστα ο Θεός, κρίνων την γη», σκορπίζοντας δάφνες στην εκκλησία, πέφτουν τα
μαύρα καλύμματα από τις εικόνες και το εκκλησίασμα χτυπά δυνατά τα στασίδια.
Στη συνέχεια αρχίζουν από νωρίς οι προετοιμασίες για το βράδυ της Ανάστασης. Πρώτο
μέλημα ήταν το μάζεμα των ξύλων για το άναμμα της φωτιάς, «της Λαμπρατζιάς», όπως την
έλεγαν, στην αυλή της εκκλησίας. Κι εδώ υπήρχε συναγωνισμός για το ποιος θα φέρει το πιο
μεγάλο ξύλο, «τον κούζαλο», γιατί η μεγάλη φωτιά θα έπρεπε να διαρκέσει μέχρι το πρωί.
Τα μεσάνυχτα της ίδιας μέρας, με το «Δεύτε λάβετε φως...», όλοι ανάβουν τις λαμπάδες
από το Άγιο Φως και ακολουθεί η λιτανεία γύρω από την εκκλησία. Ο ιερέας διαβάζει το
Ευαγγέλιο της Ανάστασης και όλοι μαζί ψέλνουν το «Χριστός Ανέστη...» . Μετά τη
Λειτουργία, ο κόσμος επιστρέφει στο σπίτι του και όλη η οικογένεια απολαμβάνει τη ζεστή
σούπα, την «αυκολέμονη» και τη «βραστήν όρνιθα». Τσουγκρίζουν τα κόκκινα αβγά και
νικητής ανακηρύσσεται εκείνος του οποίου το κόκκινο αυγό μένει γερό μέχρι το τέλος. Ο
νικητής φυλάει το γερό αβγό για ολόκληρο τον επόμενο χρόνο. Και βέβαια …η φλαούνα έχει
την τιμητική της θέση στο τραπέζι.
Ο Εσπερινός της Αγάπης γίνεται πριν το μεσημέρι της Κυριακής. Σε πολλούς ναούς,
ιδίως στην Αρχιεπισκοπή και στις Μητροπόλεις, η Ακολουθία γίνεται το πρωί και το Ευαγγέλιο
διαβάζεται σε πολλές γλώσσες. Η ιερή αυτή ακολουθία μιλά για τις αξίες της συμφιλίωσης
και της αδελφοσύνης. Οι χωριανοί και οι ενορίτες ανταλλάζουν ασπασμούς και το φιλί της
αγάπης. Συνοδευτικά Έθιμα του Εσπερινού είναι η λιτανεία (περιφορά) των Εικόνων και ο
χορός, που αρχίζει με τραγούδια και κάποτε τον σέρνει και ο ίδιος ο ιερέας.
Το απόγευμα της Κυριακής κλείνει συνήθως με το κάψιμο του Ιούδα, έθιμο σχεδόν
πανελλήνιο. Στην Κύπρο όμως, κατά τα πρώτα χρόνια της Αγγλοκρατίας , έφτιαχναν το είδωλο
του Ιούδα σατυρίζοντας τους ξένους και τον έντυναν σαν σύγχρονο της εποχής Άγγλο με το
ημίψηλο καπέλο και το μπαστούνι του.
Την Κυριακή του Πάσχα ο κόσμος τρώει κρέας, ψητό αρνί, το οποίο θεωρείται κανόνας
στο πασχαλινό τραπέζι.
Το πιο γνωστό και πιο νόστιμο ίσως έδεσμα των ημερών του Πάσχα
είναι η «φλαούνα». Από την παραμονή ετοιμάζεται η γέμιση, ο «φουκός», από
τριμμένο ειδικό τυρί που γίνεται αυτή την εποχή του χρόνου, προζύμι, πολλά
αβγά, σταφίδες και διάφορα μυρωδικά, όπως μέχλεπι, μαστίχα, δυόσμο, κανέλα.
Για κάθε «φλαούνα», ορισμένη ποσότητα γέμισης τοποθετείται σε φύλλο ζύμης, ανοιγμένο σε
μικρή πίτα, που διπλώνεται στα πλευρά σε τετράγωνο, τρίγωνο ή στρογγυλό σχήμα.
Οι «φλαούνες» αλείφονται με αβγό και σουσάμι και ψήνονται στο φούρνο. Τρώγονται μετά την
Ανάσταση το Μεγάλο Σάββατο.
Ένα άλλο παραδοσιακό έδεσμα είναι η «αυκωτή», που φτιάχνεται από ζυμάρι σε σχήμα
θήκης με κόκκινα αυγά.
Πολύ γνωστή σε μερικές περιοχές της Κύπρου μας είναι η «πασκιά», πασχαλινή πίτα με
γέμιση. Οι «πασκιές» πήραν το όνομά τους από το Πάσχα. Η γέμισή τους αποτελείται από
μικρά κομμάτια τηγανισμένου κρέατος ζυμωμένα με κανέλα, πιπέρι, κρεμμύδια και «φουκό»,
τη γέμιση δηλαδή των «φλαούνων»
Από το πασχαλινό τραπέζι δε θα μπορούσε βέβαια να λείπει το αρνί που είναι το κύριο
παραδοσιακό γεύμα του Πάσχα. Λέγεται πως το έθιμο αυτό το πήραν οι πρώτοι Χριστιανοί από
τους αρχαίους Εβραίους που θυσίασαν αρνιά για τους εορτασμούς του δικού τους Πάσχα και
από εκεί έζησε μέχρι της μέρες μας!
